Sürücü Belgesi Başvurusu, Yenileme ve Sağlık Şartları

Sürücü belgesine ilk kez başvurulması, süresi dolduğu için yenilenmesi veya trafik polisi tarafından geri alınma işlemleri çeşitli durumlarda gündeme gelebilir.

Sürücü Belgesi Alımı ve Sağlık Muayenesi Şartları

Sürücü belgesi için yapılan ilk başvuru ya da süresinin dolması nedeniyle yenilenmesi işlemlerinde sağlık muayenesi zorunludur. Ayrıca, kişinin sağlık durumunda değişiklik meydana gelmesi durumunda, Karayolları Trafik Kanunu‘nun 45. maddesi kapsamında trafik görevlilerinin işlem yapma yükümlülüğü vardır. Eğer kişinin sağlık durumu trafikte araç kullanımına engel olacak şekilde değişiklik gösterirse, sürücü belgesinin geri alınması ve kişinin sağlık kuruluşuna sevk edilmesi zorunludur.

Sağlık muayenesi sonucunda kişiye “sürücü olabilir” raporu verilirse, sürücü belgesi iade edilir. Ancak, sağlık durumunun araç kullanmaya elverişsiz olduğu tespit edilirse kişi araç kullanamaz.

Sağlık Muayenesi Nerelerde Yapılır?

Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler, üniversite hastaneleri, aile sağlığı merkezleri ve özel hastanelerdeki hekimler genel sağlık muayenesi yapabilir. Muayeneden önce, kişinin yazılı beyanı alınır ve aşağıdaki durumlar kontrol edilir:

1. İşitme kaybı, denge problemleri veya baş dönmesi
2. Uyku bozuklukları (örn. Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu)
3. Günlük hayatı etkileyen fiziksel ve nörolojik rahatsızlıklar
4. Göz sağlığı (örn. renk körlüğü, gece körlüğü, katarakt)
5. Kalp ve damar hastalıkları, hipertansiyon
6. Ruhsal bozukluklar ve bağımlılık durumları

İlk muayenede sağlık durumuyla ilgili şüphe uyandıran veya raporla kesinleşemeyen durumlar, ilgili uzman hekimlere sevk edilir. Uzman hekimlerin değerlendirmesiyle sağlık raporu düzenlenir.

Engelli Bireyler İçin Özel Tertibatlı Araçlar

Fiziksel engelleri bulunan bireyler, özel tertibatlı araçlarla güvenli şekilde araç kullanabilirler. Özel tertibatlı araçlar, engelli bireylerin ihtiyaçlarına göre modifiye edilmiş olup şu düzenlemeleri içerebilir:

1. Direksiyon, fren ve gaz pedalı üzerinde yapılan değişiklikler
2. El kontrollü mekanizmalar
3. Protez veya ortez kullanıcıları için ek ekipmanlar
4. Özel Tertibatlı Araç Kullanım Şartları

Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelik kapsamında, özel tertibatlı araç kullanımı için fiziksel engelin veya sağlık durumunun standart araç kullanımını engellemesi ve sağlık raporunda özel tertibat ihtiyacının açıkça belirtilmesi gereklidir.

Özel Tertibatlı Araç Kullanımı Süreci

1. İlk Sağlık Muayenesi: Sürücünün genel sağlık durumu ve engel durumu değerlendirilir. Eğer standart araç kullanımı uygun değilse, özel tertibatlı araç önerilir.
2. Uzman Hekim Değerlendirmesi: İlk muayene sonrası, sürücü adayının durumuna göre ortopedi, nöroloji veya fizik tedavi uzmanlarına yönlendirilir.
3. İl Sağlık Müdürlüğü İncelemesi: Sağlık raporu, İl Sağlık Müdürlüğü’nün oluşturduğu komisyon tarafından değerlendirilir. Araçta yapılması gereken değişiklikler ve sürücü belgesine eklenecek kodlar belirlenir.
4. Araç Tadilatı ve Kontrol: Komisyonun belirlediği düzenlemeler araca uygulanır. Araç tadilat sonrası kontrol edilip onaylanır.
5. Sürücü Belgesi Düzenlemesi: Sürücü belgesine, kişinin yalnızca özel tertibatlı araç kullanabileceğini gösteren özel kodlar eklenir.

Hukuki Yönden Sürücü Olamaz Sağlık Raporu

Sürücü Sağlık Raporuna İtiraz Süreci

Sürücü veya sürücü adaylarının sağlık raporlarına itiraz hakkı, Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 26.09.2006, Sayı: 26301, Değişiklik: RG-29/12/2015-29577) kapsamında düzenlenmiştir. Bu süreç, sağlık raporunda belirtilen kararlara karşı bireyin haklarını koruma amacı taşır ve belirli prosedürlere tabidir. 

1. İtiraz Hakkı ve Başvuru Yeri

Yönetmeliğin Madde 4, 5. fıkrası uyarınca, sürücü veya sürücü adayının sağlık raporuna itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz, raporun verildiği ilin il sağlık müdürlüğüne yapılır. İtiraz süreci, raporun olumsuz olmasına neden olan sağlık durumuna göre farklı uzmanlık alanlarında değerlendirme yapılmasını gerektirir.

2. İlk İtiraz Süreci

• Sevk İşlemi: İl sağlık müdürlüğü, itiraz edilen sağlık raporunda belirtilen tanıya göre sürücü veya sürücü adayını, ilgili branşta üçer uzmanın bulunduğu bir hastaneye sevk eder. Örneğin:
  • Bedensel bir değişiklik (örneğin, ekstremite noksanlığı) söz konusuysa, ortopedi ve travmatoloji uzmanına,
  • Görme bozukluğu gibi bir durum varsa, göz hastalıkları uzmanına,
  • Epilepsi veya ruh sağlığı sorunları varsa, nöroloji veya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlarına sevk yapılır.
• Değerlendirme: Üç uzman tabipten oluşan kurul, sürücünün sağlık durumunu yeniden değerlendirir ve bir sağlık raporu düzenler. Bu raporda, sürücünün sürücü belgesi alıp alamayacağına dair karar belirtilir.
• Kararın Uygulanması: Kurulun düzenlediği raporda belirtilen karara göre işlem yapılır. Bu rapor, genellikle sürücü belgesi verme veya reddetme kararını kesinleştirir.

3. İkinci İtiraz Süreci

• İkinci İtiraz Hakkı: Eğer sürücü veya sürücü adayı, üç uzman tabipten oluşan kurulun verdiği rapora da itiraz etmek isterse, bu itiraz Sağlık Bakanlığınca belirlenecek bir kurula yönlendirilir.
• Nihai Değerlendirme: Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulan bu kurul, sürücünün veya sürücü adayının sağlık durumunu detaylı bir şekilde muayene eder ve değerlendirir. Bu kurulun verdiği karar kesindir ve bu karara karşı başka bir itiraz hakkı bulunmamaktadır.

4. Özel Tertibatlı Araç Kullanımı

• Özel Durumlar: Eğer sağlık raporunda, sürücünün özel tertibatlı araç kullanması gerektiği belirtilmişse, itiraz süreci bu durumu da kapsayabilir. Yönetmeliğin Madde 4, 8. fıkrası uyarınca, bu tür durumlarda il sağlık müdürlüğü bünyesinde bir komisyon oluşturulur. Komisyon:
  • İl sağlık müdür yardımcısı veya görevlendirilen bir il sağlık müdürlüğü görevlisinin başkanlığında,
  • İlgili branş uzmanı/uzmanları ve
  • Valilikçe kamu kurumlarından veya ilgili meslek odalarından görevlendirilecek bir makine mühendisinden oluşur.
  • Gerektiğinde elektrik mühendisi de komisyona dahil edilebilir.
• Komisyonun Görevi: Komisyon, sürücünün sağlık durumuna uygun özel tertibat kod numarasını belirler ve bu kod, sağlık raporuna eklenir. Ayrıca, komisyon aracın tadil edilmesinden sonra sürücünün aracı kullanıp kullanamayacağını kontrol edebilir.

İdare Mahkemelerinde Dava Hakkı

Sürücü olamaz kararlarına karşı idare mahkemelerinde dava açılabilir. Ancak bölge idare mahkemesi kararları, temyiz kapsamı dışında kalan durumlarda kesin hüküm niteliğindedir. Örneğin:

Danıştay Sekizinci Dairesi (Esas No: 2022/2842; Karar No: 2022/3360): Bölge idare mahkemesinin kararlarının, meslekten men veya ticari faaliyet engeli gibi durumlar içermediği sürece temyize kapalı olduğu belirtilmiştir.

Sağlık Durumu Değişmeden “Sürücü Olur” ve “Sürücü Olamaz” Kararları Verilemez

Danıştay kararları, sağlık durumunda değişiklik olmadığı halde sürücü adayları hakkında çelişkili sağlık raporları düzenlenemeyeceğini açıkça belirtmiştir. Örneğin:

Danıştay On Beşinci Daire (Esas No: 2018/2671; Karar No: 2018/8303): Aynı tanıya sahip bir kişiye 2007 ve 2015 yıllarında “sürücü olabilir” ve “sürücü olamaz” şeklinde farklı raporlar verilmiş olmasını hukuka aykırı bulunmuştur. Eksik inceleme ile verilen kararların yeniden değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sağlık durumunda herhangi bir değişiklik olmamasına rağmen, bazı bireylerin sürücü belgelerinden “özel tertibatlı araç kullanabilir” kodu kaldırılmakta ya da yalnızca “otomatik vites araç kullanabilir” kodu eklenmektedir. Bu durumda, kişi fiilen özel tertibatlı araç kullanıyor olsa dahi, sürücü belgesinde özel tertibat kodu yer almadığı için ÖTV istisnasından faydalanması engellenmektedir. Bu tür karara karşı sağlık durumunda değişiklik olmaması sebebiyle dava açılması mümkündür. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi’nin 22 Nisan 2025 tarihli ve 2025/100 sayılı kararı doğrultusunda, %90’ın altında engellilik oranına sahip bireylerin bizzat kullanım ve özel tertibat şartı olmaksızın ÖTV istisnasından faydalanmalarının önü açılmıştır. Bu karar 26 Mart 2026 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Bu konuda daha fazla bilgi ve güncel hukuki değerlendirmeler için ilgili yazımızı buradan tıklayabilirsiniz:
Engellilere ÖTV İstisnası: %90 Altı Engellilik Durumunda Taşıt Alımında Değişen Koşullar ve Anayasa Mahkemesi Kararı Işığında Hukuki Değerlendirme

Engel Durumu Değişmediği Halde Sağlık Raporu Talep Edilemez

Danıştay Onuncu Daire (Esas No: 2020/3255; Karar No: 2020/6405): Bir bireyin engel durumu değişmediği halde yeniden sağlık raporu alınmasının istenmesi hukuka aykırı bulunmuştur. Karayolları Trafik Kanunu’nun 45. maddesi gereği, sadece sağlık durumunda değişiklik varsa rapor talep edilebilir.

Sonuç: Engelli Bireyler ve Sürücü Belgesi Prosedürleri

Engelli bireylerin bağımsız hareket kabiliyeti için özel tertibatlı araç kullanımı büyük bir fırsattır. Ancak, süreçlerin yasal çerçevede eksiksiz tamamlanması ve sağlık raporlarının dikkatle düzenlenmesi önemlidir. Sağlık durumunda değişiklik olmadıkça, keyfi olarak bireylerin yeniden değerlendirilmesi veya sürücü belgesinin keyfi şekilde iptal edilmesi hukuka aykırıdır.

Bu yazı, sürücü belgesi alımı, özel tertibatlı araç kullanımı ve hukuki süreçler hakkında bilgilendirme amaçlıdır. Daha fazla bilgi için büromuzla iletişime geçebilir ve hukuki destek alabilirsiniz.