Türk Silahlı Kuvvetleri personel rejiminde uzun yıllardır tartışma konusu olan meselelerden biri, sözleşmeli er/erbaş statüsündeyken uzman erbaş alımı sınavında başarı göstererek uzman erbaşlığa geçen personelin, sözleşmeli statüde geçen süreleri karşılığında 6191 sayılı Kanun’un 7/5. maddesi uyarınca tazminat/ikramiye hak kazanıp kazanmadığıdır. Bu konuda yargısal içtihatlar uzun bir dönem yeknesaklıktan uzak kalmıştır.
Bu makalede, tartışmanın geçmişte nasıl ele alındığını, mahkemeler arasında neden görüş ayrılığı oluştuğunu ve 2024 yılında yapılan kanun değişikliği ile bu belirsizliğin nasıl giderildiğini ele alıyoruz.
I. Kanun Değişikliği Öncesi Uygulama
6191 sayılı Kanun’un 7/5. maddesi, tazminat/ikramiye ödemesini “kendi kusurları olmaksızın veya sözleşme süresinin sona ermesi nedeniyle Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayrılanlar” ile sınırlamıştır. Bu hükmün uzman erbaşlığa geçiş halinde uygulanıp uygulanmayacağı noktasında idarenin tutumu istikrarlı biçimde olumsuz olmuş; başvurular açık veya zımni ret işlemleriyle sonuçlandırılmıştır.
İdare mahkemeleri ile bölge idare mahkemeleri ise uzun bir süre iki farklı yaklaşım benimsemiştir:
a) Ödeme yapılmaması gerektiği görüşü: Bu görüşü benimseyen yargı mercileri, uzman erbaşlığa geçişin “ayrılma” olarak nitelendirilemeyeceği, personelin Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişiğinin kesilmediği ve sadece statü değişikliği yaşandığı gerekçesiyle 7/5. maddenin uygulanamayacağını kabul etmiştir. Ayrıca kanunda açık düzenleme bulunmaması nedeniyle yorum yoluyla idareye ek mali yük getirilemeyeceği vurgulanmıştır.
b) Ödeme yapılması gerektiği görüşü: Diğer görüş ise, sözleşmeli er/erbaşların belirli şartları taşıdıkları takdirde uzman erbaşlığa başvurabileceklerine ilişkin mevzuat hükümlerine dayanarak, sözleşmenin uzman erbaşlığa geçişle birlikte kendiliğinden sona erdiğini, bu nedenle personelin kusurundan söz edilemeyeceğini kabul etmiş; yasada ödeme yapılamayacağına ilişkin yasaklayıcı bir hüküm bulunmadığını belirterek tazminat/ikramiye ödenmesi gerektiğini değerlendirmiştir.
c) İçtihat ayrılığının Danıştay tarafından giderilmesi: Uyuşmazlığın ülke genelinde farklı şekilde karara bağlanması üzerine konu Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşınmış olup Kurul, 2022/58 E., 2022/64 K. sayılı ve 12.10.2022 tarihli kararı ile ödeme yapılmayacağı yönündeki görüş doğrultusunda aykırılığı içtihat birliği amacıyla gidermiştir. Böylelikle kanun değişikliği öncesi dönem bakımından yargısal tutum netleşmiştir.
II. 7517 sayılı Kanun ile Yapılan Yeni Düzenleme
28.06.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7517 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 48. maddesi ile konuya ilişkin önemli bir değişikliğe gidilmiş; 6191 sayılı Kanun’a eklenen hükümle sözleşmeli er/erbaş olarak görev yaparken gerekli şartları sağlayarak uzman erbaşlığa geçen personele, sözleşmeli statüde geçen hizmet süreleri için tazminat/ikramiye ödeneceği açıkça hüküm altına alınmıştır.
Bu değişiklik, kanun koyucunun iradesini tereddüde yer vermeyecek şekilde ortaya koymuş ve uzun süredir uygulamada ve yargıda yaşanan belirsizliği ortadan kaldırmıştır. Bunun yanında, astsubaylığa geçenlere ödeme yapılamayacağı ayrıca belirtilmiştir.
III. Geçmişte Uzman Erbaşlığa Geçenler Bu Haktan Yararlanabilir Mi?
Yeni düzenleme sonrası tartışılması gereken temel husus, hükmün geçmişe etkili olarak uygulanıp uygulanamayacağıdır. Diğer bir ifadeyle, 28.06.2024 tarihinden önce sözleşmeli er/erbaş iken uzman erbaşlığa geçenlerin bu haktan yararlanıp yararlanamayacağıdır.
Kanaatimizce, düzenlemenin geçmişte meydana gelen statü değişikliklerine de uygulanması mümkündür. Şöyle ki; aynı durumda olan personelin yalnızca geçiş tarihlerinin farklılığı sebebiyle farklı sonuçlarla karşılaşması, Anayasa’nın 10. maddesinde güvence altına alınan eşitlik ilkesine uygun düşmeyecektir. Ayrıca yeni düzenlemenin geçmişe uygulanması halinde ortaya çıkacak bir kamu zararı veya olumsuz etki söz konusu değildir. Aksine, getirilen hüküm mali hakları genişleten ve iyileştiren bir nitelik taşıdığından, geçmişte uzman erbaşlığa geçen personelin de bu haktan yararlanabilmesi hukuken mümkündür. Nitekim, Anayasa Mahkemesi de, 2006/37 E., 2008/141 K. sayılı ve 18.09.2008 tarihli kararı ile mali haklara ilişkin iyileştirici düzenlemelerin önceki olaylara uygulanabileceğine yönelik kararıyla bu yaklaşımı desteklemektedir.
Dolayısıyla yeni düzenlemenin, önceki dönemde uzman erbaşlığa geçen personeli de kapsadığı yönünde yorum hem hukuki güvenlik hem de eşitlik ilkeleriyle de uyumludur.
IV. Hak Arama Yolları
Özetle, geçmişe etkili olarak tazminat/ikramiye talep etmek isteyen personelin, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 10. maddesi uyarınca idareye başvuru yapılması; başvurunun reddedilmesi veya 30 gün içerisinde cevap verilmemesi halinde ise yetkili idare mahkemesinde dava açılması gerekir.
V. Sonuç
Sonuç olarak, sözleşmeli er/erbaş olarak görev yaptıktan sonra uzman erbaşlığa geçen personelin tazminat/ikramiye hakkına ilişkin yıllardır süren belirsizlik, 7517 sayılı Kanun’un 48. maddesiyle açık biçimde giderilmiştir. Bu düzenleme, hem kanun koyucunun iradesini net bir şekilde ortaya koymuş hem de uygulamadaki farklılıkları sonlandırmıştır. Düzenlemenin mali hakları genişletici nitelikte olması ve eşitlik ilkesinin gereği olarak, 28.06.2024 tarihinden önce uzman erbaşlığa geçen personelin de bu haktan yararlanabilmesi mümkün olabilecektir. Bu nedenle, geçmiş dönemde statü değişikliği yapan personelin idareye başvuruda bulunarak haklarını talep etmeleri ve gerektiğinde yargı yoluna başvurmaları önem arz etmektedir.
