İrtikap suçu, en basit tanımıyla bir kamu görevlisinin, görevi sebebiyle bir kişiyi zorlayarak, kandırarak veya hatasından yararlanarak menfaat sağlamasıdır. Türk Ceza Kanunu’na göre bu suç, rüşvet ve zimmet gibi ağır kamu suistimalleri arasında yer alır.
Peki irtikap suçu tam olarak ne anlama gelir, hangi fiiller bu kapsama girer ve cezaları nelerdir?
İrtikap Ne Demek?
İrtikap, Türk Ceza Kanunu’nun 250. maddesinde düzenlenmiş bir suç türüdür. Sadece kamu görevlileri tarafından işlenebilen bu suçta, kişi görevinden kaynaklı gücünü kötüye kullanarak, başkasından haksız çıkar sağlar.
📎 Mevzuat: TCK m.250 – mevzuat.gov.tr
İrtikap Suçunun Unsurları
İrtikap suçunun oluşabilmesi için bazı özel koşullar gerekir:
-
Fail kamu görevlisi olmalı (polis, memur, zabıta, öğretmen vb.)
-
Göreviyle bağlantılı olarak menfaat sağlamalı
-
Mağduru zorlayarak, kandırarak ya da hatasından faydalanarak hareket etmeli
İrtikap suçu üç şekilde işlenebilir:
| Türü | Açıklama |
|---|---|
| İcbar suretiyle irtikap | Zor kullanarak çıkar sağlama |
| İkna suretiyle irtikap | Kandırarak veya ikna ederek menfaat sağlama |
| Hata sonucu irtikap | Kişinin hatasından yararlanarak çıkar elde etme |
Örneklerle İrtikap
-
Bir zabıta memurunun “ceza kesmemek için” market sahibinden para istemesi
-
Bir vergi memurunun “rapor olumlu çıksın” diye hediye kabul etmesi
-
Bir kamu çalışanının başvuru sürecinde vatandaşı yönlendirip kendi tanıdığından komisyon alması
Bu tür davranışlar, açıkça irtikap suçudur.
İrtikap Suçunun Cezası Nedir?
TCK 250. maddeye göre irtikap suçunun cezası suçun türüne göre değişir:
| Suç Türü | Hapis Cezası |
|---|---|
| İkna veya hatayla irtikap | 5 yıldan 10 yıla kadar |
| Zorlayarak (icbar) irtikap | 6 yıldan 12 yıla kadar |
| Menfaat sağlanmamışsa | 3 yıldan 5 yıla kadar |
Ayrıca fail memuriyet ve kamu görevinden men cezası da alabilir.
İrtikap ile Rüşvet Arasındaki Fark Nedir?
Her iki suç da kamu görevlilerinin menfaat sağlamasıyla ilgilidir, ancak farkları şunlardır:
| Kriter | İrtikap | Rüşvet |
|---|---|---|
| Zorlama var mı? | ✅ Evet olabilir | ❌ Karşılıklı rıza |
| Hile/hata etkisi var mı? | ✅ Evet | ❌ Genelde yok |
| Tek taraflı mı? | ✅ Genellikle | ❌ İki taraflı (verilen ve alan) |
| Cezası daha ağır mı? | ✅ | ❌ |
Hangi Kamu Görevlileri İrtikap Suçunu İşleyebilir?
-
Polis memurları
-
Belediye görevlileri
-
Öğretmenler
-
Vergi dairesi çalışanları
-
Tapu ve nüfus memurları
-
Gümrük görevlileri
Kısacası, görevini kötüye kullanabilecek yetkide olan her kamu görevlisi bu suçun faili olabilir.
İrtikap Suçunda Mağdur Ne Yapmalı?
Eğer bir kamu görevlisi size görevini kullanarak para, mal, hediye, hizmet gibi şeyler için baskı yapıyorsa:
-
Delil toplayın: Ses kaydı, mesaj, tanık…
-
Savcılığa suç duyurusunda bulunun
-
Bir ceza avukatından destek alın
🧷 Destek alınabilecek kurum: CİMER – Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi
Zamanaşımı Süresi Nedir?
İrtikap suçu için zamanaşımı genellikle 15 yıldır. Ancak suçun gizli işlenmesi durumunda süre, olayın öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
Sonuç
İrtikap suçu, toplumun devlete olan güvenini zedeleyen en ciddi yolsuzluk suçlarındandır. Bu suçla mücadele yalnızca cezai yaptırımlarla değil, aynı zamanda farkındalık ve hukuki bilinç ile mümkündür.
Bir kamu görevlisinin yetkisini kullanarak sizden çıkar sağlamaya çalıştığını düşünüyorsanız, mutlaka harekete geçmeli ve yasal süreci başlatmalısınız.
Hukuki süreçlerinizde profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.