- MİRASÇILARIN SAKLI PAY ORANLARI NELERDİR?
- SAKLI PAYIN İHLALİ HALİNDE NELER TALEP EDİLEBİLİR?
- TENKİS DAVASINDA İPTAL EDİLEN BAĞIŞLAMALAR ARASINDA BİR SIRA VAR MIDIR?
- TENKİS DAVASINDA HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NEDİR?
Miras bırakan kimseler çoğu zaman mirasçılarından isteyerek ya da istemeyerek saklı paylarını ihlal edebilmektedirler. Bu nedenle hukuk sistemi bunu engellemek ve bazı mirasçıların haklarının belli bir kısmına kadar miras bırakan kimselerin müdahale edebilmesini engellemiştir. Saklı pay mirasçılarının dokunulamaz ve muris tarafından serbestçe tasarruf edilemeyecek haklarını ifade etmektedir. Miras bırakan mirasçılarının haklarını ölçüsüz bir şekilde saf dışı bırakmasını kanunumuz korumamıştır. Saklı payı ihlal edilen mirasçılar tenkis davası açarak saklı paylarına kavuşabilir.
- MİRASÇILARIN SAKLI PAY ORANLARI NELERDİR?
1. Mirasbırakanın altsoyu için yasal miras payının ½’si
2. Mirasbırakanın anne ve babası için yasal miras paylarının ¼’si
3. Sağ kalan eş eğer anne baba veya altsoy ile birlikte mirasçıysa yasal miras payının tamamı, diğer hallerde yasal miras payının ¾ ‘ü saklı payını ifade eder.
Tenkis davası; mirasbırakanın yaptığı bağışlamalarla yasal mirasçılarının saklı paylarının ihlal edilmesi halinde açılabilen ve saklı paylı mirasçıların mahrum kaldıkları saklı paylarına kavuşmalarını sağlayan bir eda davasıdır.
Tenkis davası yargılamasında; tenkise konu malvarlığı, bir gayrimenkul olabileceği gibi maddi değeri olan her şey olabilir. Dikkat edilmesi gereken şey ise tenkise esas alınacak terekenin mirasbırakanın ölüm gününe göre hesaplanmasıdır (Türk Medeni Kanunu m. 507).
TENKİSE ESAS ALINACAK TEREKENİN HESABI
NET TEREKE = TEREKENİN AKTİFLERİ- TEREKENİN PASİFLERİ
Elbette saklı payın ihlal edilip edilmediğinin anlaşılabilmesi için tenkise esas terekeye eklenecek değerlerden terekenin pasiflerinin çıkarılması gerekmektedir. Bu. sayede ortaya çıkan net tereke saklı payın ihlal edilip edilmediğinin tespitinde önemli rol oynayacaktır.
Örneğin; iki çocuğu bulunan mirasbırakan; 1.000.000 TL net terekesi olarak hesaplanırsa, yaşarken 800.000 TL değerindeki aracını çocuklarından birine vasiyet ederse, diğer çocuğunun saklı payını ihlal etmiş olacaktır. Çünkü iki çocuğun da ½ oranında miras payı vardır ve saklı payları ise kanun gereği ¼ oranındadır. Saklı payın değeri 250.000 TL olacak ve mirasbırakanın çocuklarının miras payları üzerindeki tasarruf yetkisi her bir çocuğun miras payı için ¼ ‘ü aşamayacaktır. Bu durumda her bir çocuk 250.000 TL saklı payının ihlal edilmesi halinde aşan kısım tenkisini isteyecektir. Örneğimizde ise 1.000.000 TL -800.000TL=200.000 TL artacağından kalan 50.000 TL’nin tenkisini talep edebilir.
EKLENECEK DEĞERLER
1. Denkleştirmeye Tabi Kazandırmalar
a) Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
b) Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar
c) Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
2. Tenkise Tabi Sağlararası Kazandırmalar
Kanun koyucu miras bırakanın henüz yaşarken yaptığı bazı kazandırmaları da tenkise tabi tutmuştur. Bunlar:
a) Denkleştirmeden kurtulan sağlararası karşılıksız kazandırmalar
b) Mirastan feragati sağlamak için yapılan kazandırmalar
c) Serbestçe dönme kaydı ile yapılanlarla mirasbırakanın ölümünden önceki bir yıl içinde yapılan bağışlamalar
d) Saklı pay kurallarını etkisiz kılmak için yapılan kazandırmalar
e) Hayat sigortası satın alma bedeli
Çıkarılacak değerler ise şunlardan ibarettir:
1. Tereke Borçları
2. Cenaze Gideleri
3. Terekenin Mühürlenmesi ve defterin tutulması için gerekli masraflar
4. Mirasbırakanın geçimini sağladığı ve birlikte yaşadığı kişilerin 3 aylık geçim giderleri
- SAKLI PAYIN İHLALİ HALİNDE NELER TALEP EDİLEBİLİR?
Saklı paylı mirasçı, mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmaların yalnızca saklı payının ihlal edilen kısmının parasal karşılığını talep edebilir. Malın kendisini ya da hissesini talep edemez. Meğer ki, söz konusu malvarlığı “Denkleştirme” ‘ye tabi olmasın. (Bakınız: Denkleştirme) Vasiyetname ve miras sözleşmesiyle yaptığı bağışlamalar yine saklı payın ihlali oranında hükümsüz olacak ve defii yoluyla veya iptal davasına konu edilerek geçersizliği ileri sürülebilecektir. Yalnızca bu halde ve denkleştirmenin söz konusu olduğu hallerde malın mal üzerindeki payın geri alınması söz konusu olabilecektir. Muris muvazaasının söz konusu olduğu hallerde de mal kaçırma saikiyle henüz yaşarken yapılan aslında gerçek satış olmamasına rağmen o yönde gösterilmesi halinde de yalnızca saklı pay değil malın tamamı talep edilebilecektir. (Ayrıntılı bilgi için bakınız: Muris Muvazaası)
- TENKİS DAVASINDA İPTAL EDİLEN BAĞIŞLAMALAR ARASINDA BİR SIRA VAR MIDIR?
Tenkis davasının konusunu miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufları yani vasiyetname ve miras sözleşmesiyle mirasçılarına bıraktığı malvarlıkları oluşturur. Ancak bu değerler tenkis davasında saklı payın ihlalini gidermiyorsa sağlararası yani muris yaşarken yaptığı tenkise tabi bağışlamaları da ihlal ölçüsünde geçersizleşir. Hakim kanun gereği bu sırayı gözetmek zorundadır.
- TENKİS DAVASINDA HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NEDİR?
Mirasçılar saklı paylarının ihlal edildiğini öğrendikleri günden itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnameler hakkında açıldıkları tarihten diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren 10 yıl geçmesiyle tenkis davası açma haklarını kaybederler. Ancak defii yoluyla haklarını korumaları mümkündür.
Miras hukuku çoğu zaman dallandıkça dallanan ve üzerinden zaman geçtikçe çözümlenmesi karışık bir hukuk dalı olmasından ötürü, uzman bir avukat eşliğinde sürecin en başından beri takip edilmesi, mirasçıların haklarına kavuşabilmesi için elzemdir. Bu nedenle saklı payı ihlal edilen mirasçılar en kısa sürede terekenin tespitinin sağlanması için avukatı tarafından terekenin tespiti ve diğer mirasçılara yapılan bağışlamaları, bağışlama maksadıyla yapılan ancak tapuda satış gösterilen gayrimenkulleri ve diğer bağışlamaları tespit ettirmelidirler.