Engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımını desteklemek amacıyla Türkiye’de sağlanan ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) istisnası, özellikle %90’ın altında engellilik oranına sahip bireyler için önemli bir kolaylık sağlamaktaydı. Ancak bu istisnanın uygulamasında uzun süredir eleştiri konusu olan özel tertibat zorunluluğu, 22 Nisan 2025 tarihli Anayasa Mahkemesi kararıyla iptal edilmiştir. Bu yazıda, söz konusu karar doğrultusunda güncellenmiş hukuki durumu, yeni dönemde uygulanacak çerçeveyi ve bu alandaki hak arama yollarını değerlendiriyoruz.
ÖTV İstisnasının Amacı ve Hukuki Dayanağı
Engellilere tanınan ÖTV istisnası, Anayasa’nın sosyal devlet ve eşitlik ilkesi doğrultusunda, bireylerin mobilitesini artırmayı ve ekonomik yüklerini azaltmayı amaçlar.
İstisnanın yasal dayanağı, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu‘nun 7. maddesidir. Bu madde, belirli koşulları sağlayan engellilerin, taşıt alımlarında ÖTV ödemeksizin araç edinmelerine olanak tanır. Ancak Kanun’un 7/2-c bendinde yer alan ve %90 altı engelli bireylerin özel tertibatlı araç kullanmaları şartını öngören kural, Anayasa Mahkemesi’nin 2025/100 sayılı kararıyla Anayasa’nın 2., 10. ve 61. maddelerine aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
İptal kararının yürürlüğü, 26 Haziran 2025 tarihli Resmî Gazete‘de yayımlanmasından itibaren dokuz ay sonrasına (26 Mart 2026) ertelenmiştir.
%90 Altı Engellilik Durumunda Hakkında Sürücü Olamaz Kararı Verilmiş Engelli Bireyler Artık ÖTV İstisnasından Faydalanabilecek
Anayasa Mahkemesi, Antalya 2. Vergi Mahkemesi’nin itirazı üzerine yaptığı incelemede: %90’ın altında engelli olan bireylerin, engellilikleri sebebiyle araç kullanamayacak durumda olmaları hâlinde dahi ÖTV istisnasından yararlanamamasını, Bu bireylerin bizzat kullanma ve özel tertibat koşuluna tâbi tutulmalarını, Anayasa’nın eşitlik, sosyal devlet ve engellilerin korunmasına ilişkin hükümlerine aykırı bulmuştur. Kararda, bu farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmadığı ve engellilerin bireysel durumlarının gözetilmediği vurgulanmıştır.
Yeni Dönemde ÖTV İstisnasından Kimler Yararlanabilecek?
İptal kararı sonrasında, Kanun koyucunun yeni bir düzenleme yapmaması hâlinde, %90’ın altındaki engelliler için ÖTV istisnası şartlarının aşağıdaki şekilde değişmesi beklenmektedir. Yeni dönemde engellik oranı %90’ın altında olan ve hakkında sürücü olamaz raporu verilmiş olab bireyler faydalanabilecek.
Özel tertibat zorunluluğu ve bizzat kullanım şartı Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Ancak iptal gerekçesinde hakkında sürücü olamayacağı kararı verilen %90’ın altında engel oranı olan bireyler ile, %90’ın üstünde engel oranı olan bireyler arasında bir ayrımın yapılması için meşru bir sebep bulunmaması sebebiyle eşitlik ilkesine aykırı olmasıdır. Ancak Anayasa Mahkemesi kuralın belli bir kısmının iptaliyle geriye kalan kısmının uygulama alanı kalmayacağından bahisle kuralın tamamını iptal etmiştir.
Yani, artık hakkında özel tertibatla bile sürücü olamayacağı kararı verilen %90’ın altında engel oranı bulunan bireylerin, bizzat kullanım şartı olmadan ÖTV istisnasından yararlanabilmesi gerekecektir. Ancak bu hükümler, 26 Mart 2026 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu tarihe kadar mevcut düzenleme uygulanmaya devam etmektedir.
Mevcut Durumda Uyuşmazlıklar ve Hak Arama Yolları
Yürürlük tarihi beklenmeden, iptal edilen hükme dayalı olarak yapılan ret işlemleri aşağıdaki yollarla dava konusu yapılabilir. Vergi Mahkemesi Dava Yolu: ÖTV ödemesi yapılarak araç satın alındıktan sonra 30 gün içinde istisna talebi reddedilirse dava açılabilir. Açılan davada ilgili mahkeme, iptali gerçekleşmiş hükme dayanıyorsa, yürürlük tarihi henüz gelmediği için somut norm denetimi talep edilebilir. Nihai karar sonrasında eşitlik ve ayrımcılık yasağı temelinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru da mümkündür.
Peki, %90’in altında Engel Oranı Halinde Özel Tertibat ve Bizzat Kullanım Koşulu Aranması Eşitlik İlkesi Bakımından Sakıncalı Değil Mi?
Anayasa mahkemesinin vermiş olduğu iptal kararı incelendiğinde; kanun okuyucunun ÖTV istisnasından faylanmak için, %90‘ın altında engel oranı bulunan bireylerde özel tertibat ve bizzat kullanım koşulunun aranmasında devletin takdir yetkisinin bulunduğu değerlendirmesi yapılmıştır. Ancak engelli bireylerin bağımsız hareketlilik hakkının korunmasının devletin pozitif hükümlülüklerinden biri olduğu ve BM Engelli Hakları Sözleşmesi madde 20 kapsamında bir temel hakkı olduğu ve korunması gerektiğine yönelik değerlendirmeler yapılmamıştır.
Bu kuralın amacının engelli bireyler üzerinden araç alımı yapılarak yakınları tarafından kullanımının engellenmesidir. Ancak alınan bu önlem, engelli bireyler arasında eşitsizliğe yol açmakta ve birçok engelli bireyin araç alımını zorlaştırmaktadır.
Bu yönüyle %90’ın altında engelli bireylerde istisnadan faydalanmak için, özel tertibat koşulu ve bizzat kullanım koşulunun aranmasının amacının kötüye kullanımları engellemek olsa da başka bir yol ile önemler alınabileceği açıktır. Özel tertibat ve bizzat kullanım koşulunun aranması %90’ın altında engel oranına sahip engelliler arasında eşitsizliğe yol açmaktadır. Fakat Anayasa Mahkemesi konuyu bu yönüyle ele almamıştır.
Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler Geçiş Süreci:
Anayasa Mahkemesi kararının yürürlüğe gireceği tarih 26 Mart 2026’dır. Bu tarihe kadar mevcut düzenleme uygulanmaya devam edecektir.
TBMM’nin iptal edilen hükmün yerine yeni bir çerçeve çizmesi beklenmektedir. Bu gelişmeler yakından izlenmelidir.
Engelli bireylerin ve ailelerinin bu yeni hukuki gelişmeleri dikkate alarak başvurularını yapmaları, gerektiğinde dava açmaları ve haklarını etkin şekilde savunmaları büyük önem taşımaktadır. Ofisimiz, bu konuda danışmanlık ve dava süreçlerinin takibi için hizmet vermektedir. Detaylı bilgi için iletişime geçerek randevu alabilirsiniz.
“Sürücü Olamaz” Sağlık Raporuna Karşı İptal Davası ile ilgili makalemizi buradan okuyabilirsiniz.
Anahtar Kelimeler: Engellilere ÖTV istisnası, özel tertibat iptali, Anayasa Mahkemesi 2025/100, %90 altı engellilik, vergi muafiyeti, bizzat kullanım şartı, engelli hakları, ÖTV davası, eşitlik ilkesi.
